باتری ها
الف-باطریهای نیکل کادمیوم
اینها در واقع اولین نسل تجاری باطریهای با تولید انبوه در ابزارهایی مانند موبایل و نوت بوک بودند. علامت مشخصه آنها این است که روی باطری Ni-Cd و یا خود کلمه نیکل-کادمیوم قید شده است. در دفترچه مشخصات هم عینا” نوع و توان باطری قید میشود. این نوع باطریها اکنون منسوخ شده اند.
در واقع این باطریها بودند که اولا” شارژ ابتدایی ۱۲ ساعته نیاز داشتند و ثانیا” هر بار باید تا انتها تخلیه می شدند تا شارژ مجدد موجب از بین رفتن سلولها نشود.
تقریبا” ۵ سالی میشود که دیگر این نوع باطریها به دلایل مختلفی کنار رفته اند و در محصولات جدید به هیچ وجه کاربردی ندارند.
ب-باطریهای یون لیتیومی
اینها نسل دوم تجاری باطریها در دستگاه های الکترونیکی بودند. علامت مشخصه آنها کلمه Li-On روی بدنه باطری و دفترچه مشخصات محصول است. این باطریها کماکان در موبایل و نوت بوک کاربرد دارند اما آنها هم با نسل جدیدتر در حال تعویض هستند.
کارکرد صحیح این باطریها موجب شده که نیازی به شارژ ابتدایی ۱۲ ساعته ندارند و همچنین کاملا” برعکس باطریهای نسل قبلی به هیچ وجه نباید تا سر حد تخلیه شدن کار کنند. باید در حد ۱۰ درصد شارژ باقیمانده مجدد شارژ شوند و سپس تا ۱۰۰ درصد مجددا” شارژ گردند.
ج-باطریهای لیتیوم پلیمری
اینها نسل روز باطریها هستند که علاوه بر محدودیتهای کمتری که دارند ایمنتر و سبکتر هستند. علامت مشخصه آنها کلمه Li-Po یا Li-on-Po است. در دفترچه مشخصات محصول هم عینا” نوع باطری با عبارت لیتیوم پلیمری یا کاملتر آن یون لیتیوم پلیمر قید میگردد.
این نوع باطریها نه تنها شارژ ابتدایی ۱۲ ساعته نیاز ندارند بلکه هیچ محدودیتی در کاربرد هم ندارند. مهمترین علامت مشخصه اینکه دستگاه شما دارای این نوع باطری است آن است که در زمان اتصال به کامپیوتر با پورت USB شارژ شود.
چون این باطریها نیازی نیست هر بار تا ۱۰۰ درصد شارژ شوند سازندگان امکان شارژ با USB را در آنها قرار داده اند تا عمر باطری بهتری داشته باشند.
خوب در حال حاضر هر دستگاه الکترونیکی که بخرید به احتمال ۹۹٫۹ درصد فاقد باطری نوع اول است که باطری نیکل کادمیومی بود. پس عملا” شارژ ۱۲ ساعته کاملا” منسوخ و یک سنت پارینه سنگی است که کماکان در دهان افراد در حال گردش است.
منبع: مرجع مقالات برقبسياري از سوالات کاربران تلفن‌همراه به نحوه نگهداري از باتري تلفن‌همراه مربوط مي‌شود بنابراين در اين شماره به‌طور خلاصه درباره باتريهاي تلفن‌همراه توضيح خواهيم داد.ذکر اين نکته ضروري است که بسياري از نظرات درباره باتري تلفن‌همراه زمينه تجربي دارند و به‌صورت علمي اثبات نشده‌اند.گوشي‌هاي تلفن‌همراه از دو نوع باتري ليتيومي و نيکلي استفاده مي‌کنند که بين آنها تفاوت‌هايي وجود دارد.
اين تفاوت‌ها در نحوه کارکرد و نگهداري، روش‌هاي متفاوتي را ايجاد مي‌کند که در ادامه به آنها اشاره خواهيم کرد.
1. در مورد باتريهاي نيکلي، گفته مي‌شود که قبل از اولين استفاده بايد تا 10 ساعت مداوم تحت شارژ قرار بگيرند تا به قولي، حداکثر ظرفيت توان باتري مورد استفاده قرار گيرد ولي در مورد باتريهاي ليتيومي برعکس است و فقط تا زماني که خط شارژ اعلام مي‌کند که باتري شارژ شده است، کافي است.
2. باتريهاي نيکلي بعد از مدتي استفاده و پيش از شارژ مجدد، نياز به تخليه کامل دارد تا سلامت باتري حفظ شود در صورتي‌که باتريهاي ليتيومي چنين نيازي ندارند.
3. باتريهاي ليتيومي درون خود تجهيزات محافظت در برابر حرارت دارند و اگر مدت طولاني در شارژ باشند صدمه چنداني به آنها وارد نمي‌‌شود. مثلا اگر گوشي تلفن‌همراه شب تا صبح تحت شارژ باشد، صدمه‌‌اي به آن وارد نمي‌‌شود اما با اين‌حال اگر همين باتريهاي ليتيومي بيش از يک هفته تحت شارژ باشند، قطعا آسيب جدي مي‌بينند.
4. گرماي خارجي نيز مي‌تواند براي باتري تلفن‌همراه مضر باشد و باعث تخليه سريع آن شود. به‌عنوان مثال اگر يک گوشي به‌طور مداوم مقابل نور مستقيم آفتاب قرار بگيرد و يا نزديک منبع گرمايي مانند بخاري يا رادياتور باشد صدمه مي‌‌بيند. بايد تا حد امکان از قرار دادن گوشي تلفن‌همراه روي داشبورد و زير نور آفتاب خودداري کرد.
5. يک باتري ليتيومي عمري معادل 300 تا 500 بار شارژ دارد بنابراين به‌طور تقريبي، اگر بيش از دو سال از عمر باتري بگذرد مي‌توان گفت که عمر آن تمام شده است.
اين باتري‌ها حتي اگر تحت شارژ نباشند داراي عمر مفيدند بنابراين دقت به تاريخ توليد باتري هنگام خريد بسيار مهم است.
در صورتی که شما نیز لپ تاپ دارید احتمالأ تاکنون شرایطی را تجربه کرده اید که امکان اتصال لپ تاپ به برق را نداشته و اجبارأ از باتری لپ تاپ خود استفاده کرده اید. بسته به نوع لپ تاپ ها در صورت داشتن شارژ کامل ، لپ تاپ شما در حدود ۲ ساعت و نیم با باتری کار خواهد کرد. اما نکاتی بسیار ساده هستند که با رعایت آنها به شکل قابل توجهی کارایی باتری لپ تاپ شما افزایش پیدا خواهد کرد و در لحظات بحرانی به کمک شما میایند. در این ترفند قصد داریم به معرفی ۱۶ نکته برای حداکثر استفاده از باتری لپ تاپ بپردازیم که کارکرد باتری شما را از ۲ ساعت به ۴ ساعت کاملأ تضمین میکند.
۱) به طور مرتب Defrag کنید - هر چه هارد دیسک شما سریعتر عمل کند فعالیت کمتری میکند و در نتیجه میزان بهره برداری اش از انرژی باتری شما کاهش می یابد یکی از راه های مناسب برای بهبود عملکرد هارد دیسک Defrag کردن آن در زمان های متوالی و منظم است، پس در اینکار کوتاهی نکنید.
۲) نور LCD را کاهش دهید - امروزه ۹۹ درصد لپ تاپهایی که در بازار عرضه می شوند این قابلیت را دارند که نور LCD یا نمایشگر آنها را تنظیم کنید بهتر است زمانی که از باتری استفاده می کنید روشنائی LCD خود را روی کمترین حد ممکن قرار دهید، برخی از مدلها قابلیت کاهش میزان فعالیت CPU و بهره برداری اش از منبع تغذیه به شکل بهینه را دارا هستند اینگونه قابلیتهای جانبی لپ تاپ تان را در حین استفاده از باتری فراموش نکنید.
۳) برنامه هایی که به صورت پنهانی و در پس زمینه اجرا می شوند را متوقف کنید - اگر آنتی ویروسی دارید که به صورت اتوماتیک شروع به اسکن کردن هاردتان می کند یا ابزاری مثل Google Desktop روی سیستم شما نصب است که به صورت دائم در حال ایندکس کردن فایلها و بررسی هاردتان است و… آنها را از کار بیاندازید. همه ی این موارد باعث فعالیت بیشتر CPU و کاهش کارایی باتری می شوند. همه ی ابزارهایی که اینگونه عملکردی دارند را در زمانی که از باتری استفاده می کنید غیر فعال نمائید.
۴) سخت افزارهای اضافی را جدا کنید - ماوس های USB برخی از انواع Cool Disk ها و… را فراموش نکنید چون اینها نیز به منبع تغذیه نیاز دارند و از باتری شما استفاده خواهند کرد.
۵) حافظه ی رم بیشتری به لپ تاپ خود اضافه کنید - هر چه حافظه ی Ram شما بیشتر باشد پروسه هایی که در حافظه ی مجازی یا Virtual Memory سیستم تان بارگذاری می شود کمتر خواهد بود، از آنجایی که حافظه مجازی و پروسه های موجود در آن هارد دیسک را درگیر می کنند باعث استفاده ی بیشتری از باتری شما می شوند در حالی که داشتن رم بیشتر اصلا سبب استفاده ی انرژی بیشتر نخواهد شد. از طرفی وقتی بخواهید برنامه هایی سنگین که نیاز به حجم بالایی از Virtual Memory دارند اجرا کنید داشتن مقدار بیشتری از حافظه رم می تواند به شما کمک بزرگی برساند و میزان مصرف انرژی را کاهش دهد.
۶) هارد دیسک بر CD یا DVD درایو ارجحیت دارد- هر چقدر که هارد دیسک منبع تغذیه شما را ببلعد به پای CD یا DVD درایوها نمی رسد، ضمن اینکه وجود یک CD در داخل درایو حتی اگر در حال استفاده نباشد نیز می تواند هر از گاهی مزید بر علت گردد، اگر واقعا احتیاج دارید از یک CD یا DVD در زمانی که در حالت باتری قرار دارید استفاده کنید بهترین راه حل تهیه یک image از آن و اجرای image مذکور توسط نرم افزارهای درایو مجازی است.
۷) پین های باتری خود را تمیز نگه دارید - بد نیست هر از گاهی پین های باتری خود را تمیز کنید (ترفندستان) این امر سبب نقل و انتقال بهتر و کامل تر جریان بین باتری و لپ تاپ میگردد و کارایی بهتر و بیشتر مجموعه می گردد.
۸) از باتری خود مراقبت کنید - مراقبت از باتری نیز شرط مهمی است اگر از باتری زیاد استفاده نمی کنید فراموش ننمائید هر دفعه که باتری را شارژ میکنید این شارژ را بایستی هر دو یا سه هفته یکبار مورد استفاده قرار دهید در غیر اینصورت خیلی سریعتر از چیزی که فکرش را بکنید باتری دچار اشکال می شود. از طرفی شارژ یک باتری Li-on (لیتیومی) نباید هرگز به صورت کامل خالی شود و خالی شدن کامل شارژ باتری فقط در مورد مدلهای قدیمی توصیه می شود.
۹) سیستم را Hibernate کنید نه Standby - قرار دادن لپ تاپ در وضعیت Standby در فاصله های زمانی که به آن نیازی نیست آنهم در حین استفاده از باتری می تواند سبب کاهش مصرف انرژی شود و از طرفی وقتی به آن نیاز شد بلافاصله کارتان را از سر بگیرید اما وضعیت Hibernate تقریبا سیستم را خاموش نگه می دارد و در زمان نیاز به آن به همان سرعت حالت Standby فعالش میکند.
۱۰) به کاهش دمای لپ تاپ کمک کنید - هر چه دمای لپ تاپ شما کاهش یابد عملکرد بهتری خواهد داشت و هر چه عملکردش سریعتر و بهتر باشد کارایی باتری اش بیشتر خواهد شد، لذا همواره شبکه های ورودی و خروجی هوای لپ تاپ تان را تمیز کنید و لپ تاپ را در وضعیتی قرار دهید که هوا به شکل مناسبی در آن جریان پیدا کند.
۱۱) Power Options ویندوز را تنظیم کنید - به Power Options در کنترل پنل ویندوز بروید و آن را به شکلی که مناسب می دانید تنظیم کنید اگر Power Schemes را در این قسمت روی Max battery قرار دهید به صورت اتوماتیک تنظیماتی برگزیده می شوند که می توانند سبب حداکثر کارایی باتری شوند.
۱۲) کارهای اضافی و همزمان را حذف کنید - اگر در وضعیت باتری زمانی که مشغول تایپ یک نامه هستید تصمیم گرفتید MP۳ گوش کنید بهتر است از MP۳ player خود استفاده کنید تا لپ تاپتان دلیلش هم که واضح است.
۱۳) لپ تاپ مناسب خود را بخرید - اگر واقعا کسی هستید که طول عمر باتری برایتان حیاتی است بهتر است برای مدلهایی هزینه کنید که باتری شان کارایی بیشتر و قوی تر دارند مسلما برای اینگونه مدلها و این نوع باتری ها بایستی هزینه های اضافی را تقبل کنید.
۱۴) شارژ و دی شارژ باتری - اکثر باتری های لپ تاپ های امروزی از نوع Li-on هستند و نیازی به اینکار ندارند ولی اگر از مدلهای خیلی قدیمی استفاده می کند دی شارژ کامل باتری و شارژ مجددش هر ۱۵ روز توصیه می شود.
۱۵) قابلیت Auto save را خاموش کنید - در حین کار با ابزارهایی مثل Word مایکروسافت و… قابلیت ذخیره اتوماتیک یا auto save را غیرفعال کنید این قابلیت سبب می شود هارد دیسک شما به صورت دائم درگیر باشد. اگر نگران این هستید که باتری تمام شود و هر آنچه انجام داده اید ذخیره نشده از بین بروند می توانید در همان قسمت Power options تنظیمات را به گونه یی تعریف کنید که در حین تمام شدن باتری سیستم Hibernateشده و اطلاعات شما دفعه ی بعدی که به جریان الکتریسته دسترسی داشتید مجددا در دسترستان باشد.
۱۶) کاهش فعالیت کارت گرافیک - پائین آوردن رزلوشن صفحه نمایش و غیر فعال کردن اسکرین سیورهای تجملی و … می توانند سبب فعالیت کمتر کارت گرافیکی و در نتیجه افزایش کارایی باتری لپ تاپ گردند.
منبع : مرجع مقالات برق
یکی از مشخصه های مهم لپتاپ که هنگام خرید باید به آن دقت کرد، مدت کارکرد باتری آن می باشد
تنوع زیادی در بازه مدت کارکرد باتری وجود دارد، اکثر لپتاپهای معمولی حدود سه ساعت کار میکنند و بعضی از آنها تا ۱۴ (البته این موضوع بر اساس کارکرد لپتاپ می تواند بسیار متغیر باشد).از آنجایی که خودم با مسئله ی شارژ باتری و نحوه استفاده بهینه از آن درگیر بوده ام، و اکثر اوقات با کمبود شارژ مواجه می شوم، تصمیم گرفتم در این زمینه مطلبی بنویسم.
شاید شما هم مثل من از افراد به ظاهر متخصص زیادی در مورد پرسیده باشید
و احتمالا آنها جوابهایی مثل موارد زیر داده باشند
- باتری را کامل شارژ کن و تا آخر مصرف کن و دوباره شارژ کن
- آداپتور باتری همیشه به برق و در حال شارژ شدن باشد، هیچ مشکلی نیست
- باتری را از لپتاپ جدا کن و در مواقع ضروری استفاده کن
- و ...
خب و حالا به سراغ بهترین راه حلها می رویم
و چه کسی بهتر از کمپانی اپل (یکی از بهترین سازنده های لپتاپ) میتواند در ابن مورد راهنمایی کند؟
قبل از هر کاری بهتر است کمی با باتری لپتاپ آشنا شویم
تقریبا تمام باتری های لپتاپ، امروزه از نوع Lithium-ion هستند، که عملکرد خیلی بهتری نسبت به باتری ها قدیمی نیکل-کادمیومی دارند. (چندین ساله که من باتری نیکلی ندیده ام و عملا از دنیای لپتاپ ها و موبایلها حذف شده)
باتری های نیکلی، برای اینکه بتوانند ظرفیت خود را حفظ کنند، بایستی در هر بار استفاده، کامل شارژ و سپس کامل مصرف شوند
باتری های لیتیومی برخلاف باتری های نیکلی، برای حفظ ظرفیت خود، نیاز به شارژ شدن کامل و خالی شدن کامل ندارند و این تفکر از گذشته نشئت می گیرد
باتری های لیتیومی به سرعت می توانند تا 80% ظرفیت خود، شارژ شوند، پس از آن برای 20% باقیمانده زمان طولاتی تری نیاز است
نکته ی قابل توجه در مورد باتری ها این است که هر باتری عمر مفیدی دارد، (عمر بعضی 500 سیکل یا دوره است)
تعریف دوره شارژ Charge Cycle: مصرف 100% از نیروی باتری
فرقی نمیکند که یکجا مصرف کنید، یا به صورت مجزا (به عنوان مثال، 50% را امروز مصرف میکند، دستگاه را کامل شارژ میکنید و فردا 50% دیگر، که در این دو روز یک دوره از عمر باتری کاسته می شود)
با گذشتن از هر دوره شارژ، مقدار ناچیزی از ظرفیت باتری کاسته می شود (در دوران عمر مفید باتری، این کاهش ظرفیت تا 80% ظرفیت باتری نو، ادامه می یابد)
و معمولا بعد از گذشت 500 دوره شارژ، عمر باتری خاتمه یافته و ظرفیت شارژ آن خیلی ناچیز خواهد شد
همان طور که متوجه شدید، موثرترین راه نگهداری از باتری، به حداقل رساندن دوره های شارژ آن است، حال چگونه؟
مرحله اول
باید تا جای ممکن، میزان مصرف باتری را کاهش داد تا دوره های شارژ به حداقل برسند
با انجام کارهایی از قبیل موارد زیر می توانید مصرف را پایین بیاورید:
خاموش کردن شبکه بیسیم (Wi-Fi) و همچنین بلوتوث (Bluetooth) در مواقع عدم استفاده
پرهیز از بالا بردن نور صفحه (این موضوع به محیط بستگی داره، طوری تنظیم کنید تا چشمها خسته نشوند)
بستن برنامه های اضافی و غیر کاربردی که در سیستم در حال اجرا هستند
قطع کردن و بیرون کشیدن لوازم جانبی و Flash Memory ها در صورت عدم استفاده
خارج کردن CD از صورت عدم استفاده
و عوامل دیگری که میدانید در حال هدر دادن باتری شما هستند
اکثر لپتاپ ها قسمتی به عنوان Power Option (در MacBook ها تحت عنوان Energy Saver control panel) یا چیزی شبیه آن دارند که معمولا با کلیک بر روی نماد باتری، پدیدار می شوتد
و در آنها مجموعه ا ی از وضعیت های کارکردی دستگاه از طرف سازنده، آماده شده اند، که با توجه به نیاز خود می توانید گزینه مناسب را پیدا کنید، توجه داشته باشید که با افزایش عملکرد، میزان نگهداری شارژ کمتر خواهد شد و برعکس.
این Trade off شخصی است و خود کاربر باید تصمیم بگیرد کفه ی ترازو به سمت عملکرد یا زمان شارژ، سنگینی کند
مرحله دوم
به طور خلاصه، این مرحله، مراقبت صحیح از باتری است
برای باتری بهتر است تا گهگاه الکترون ها در آن در جریان باشند،
اگر به صورت معمولی از لپتاپ استفاده می کنید، این روال طی می شود
ولی ممکن است جزء آن دسته از افرادی باشید که لپتاپشان دائم به برق متصل است، در این صورت اگر لپتاپ شما با پر شدن باتری، شارژ شدن را متوقف می کند، لازم نیست نگران چیزی باشید
فقط هر ماه یکبار بایستی شارژ را کامل مصرف کرده و دوباره شارژ کنید ( و یا می توانید باتری را کالیبره کنید، در ادامه نحوه کالیبره کردن را نوشته ام)
اگر قصد دارید برای مدت بیش از شش ماه از لپتاپ استفاده نکنید، باتری را با شارژ 50% از لپتاپ جدا کرده و نگهداری کنید
اگر باتری برای مدت طولانی با شارژ پر بماند، مقدار قابل توجهی از ظرفیتش را از دست خواهد داد
(جواب یک چرا، قبلها برای من سوال بود که چرا باتری موبایلها و لپتاپهای نو فول شارژ نیست)
مورد دیگر، درباره دمای نگهداری باتری است
به منظور استفاده بهینه از باتری، در زمان کار دمای آن نباید از 35 درجه تجاوز کند و نباید به کمتر از 10 تقلیل یابد
(و دمای توصیه شده برای باتری در هنگام عدم استفاده، بین 25- تا 45 درجه سانتیگراد است)
دمای ایده آل، دمای اتاق یا همان 22 درجه سانتیگراد است.
پس از این دو مرحله، توجه شما را به موارد زیر جلب می کنم:
Calibrating Battery
کالیبره کردن باتری (سنجیدن باتری)
در داخل باتریها، ریزپردازنده ای وجود دارد که میزان توانایی شارژ دستگاه را تخمین می زند، هر از چند گاهی، برای استفاده موثر و تخمین دقیق ظرفیت، لازم است باتری کالیبره شود
این کار بهتر است در بار اول و هر چند ماه یکبار صورت گیرد (اگر از جمله افرادی هستید که دائما لپتاپشان به برق است، بهتر است هر ماه این کار را تکرار کنید)
1- آداپتور برق را متصل کنید و باتری را 100% شارژ کنید
2- حالا به باتری پر شده، 2 ساعت استراحت دهید (یا می توانید از لپتاپ همراه با آداپتور استفاده کنید)
3- آداپتور را از لپتاپ جدا کنید و از باتری استفاده کنید تا شارژ آن به حداقل برسد و اخطار شارژ نمایان گردد
4- در این مرحله، کارهای خود را ذخیره کرده و به کار با لپتاپ ادامه دهید، تا زمانی که شارژ بسیار کم شده و لپتاپ به صورت اتوماتیک به خواب می رود
5- لپتاپ را خاموش کنید یا اجازه بدهید در خواب باقی بماند، در این مرحله باید حداقل 5 ساعت یا بیشتر صبر کنید
6- آداپتور را وصل کنید و لپتاپ را کاملا شارژ کنید
(آموزشی که به آن اشاره شد، برگرفته شده از قسمت پشتیبانی کمپانی اپل برای مک بوک بود، این موارد برای هر نوع باتری متفاوت است، ولی درصد تشابه بالایی دارد، اگر لپتاپ شما، مک بوک نیست، برای اطمینان، قبل از انجام این کار، می توانید در وب برای مدل مربوط به خودتان جستجو کنید)
Battery Care Function
در لپتاپ های وایو، کمپانی سونی، برنامه ای تحت عنوان Battery Care Function از پیش نصب کرده است
و ادعا کرده که با پایین نگه داشتن مقدار شارژ، می توان از تنزل باتری جلوگیری کرد
برای اجرای آن، ابتدا VAIO Control Center را از Control Panel پیدا کنید و داخل شوید، سپس در سربرگ Categories، فایل Power Management را باز کنید، Battery Care Function نمایان می گردد
(با توجه به مدلهای مختلف لپتاپ و نسخه های مختلف نرم افزار، ممکن است این نحوه دسترسی برای برخی مدلها صادق نباشد)
همان که در تصویر مشاهده می کنید، با فعال کردن Battery Care Function، باتری تا 80% گنجایش خود، شارژ می گردد و پس از آن شارژ متوقف می گردد، و اگر بعد از آن آداپتور متصل باقی بماند، لپتاپ با نیروی آداپتور کار خواهد کرد، بدون آنکه کاری به باتری داشته باشد، دقیقا مشابه حالتی که باتری از لپتاپ جدا شده باشد (سونی توصیه کرده، بعد از فعال سازی این مورد، هنگام استفاده از آداپتور، درصد شارژ بیش از 80% نباشد، این موضوع ممکن است در بار استفاده ی اول از این قابلیت پیش بیاید)
Super Battery Care Function هم مشابه گزینه ی بالاست با این تفاوت که، باتری تا 50% گنجایش، شارژ می شود
(قابل توجه کسانی که به توصیه ی برخی متخصص نما، باتری خود را از اپتاپ جدا کرده اند)
های لیتیومی و انواع آن، مانند لیتیوم یون (Li-ion)، لیتیوم پولیمر (LiPo) و ... که کلا Lixx نامیده می شوند، یکی از عرصه های نسبت جدید در تکنولوژی باتری هستند، که امروزه بسیار فراگیر شده و امکان ظرفیت های بالای ذخیره سازی در حجم و ابعاد کوچک را فراهم کرده اند. امروزه بیشتر باتری هایی که ما می بینیم، مانند باتری گوشی های موبایل، دوربین های دیجیتال، لپ تاپ ها و بسیار از دستگاههای دیگر، از این نوع باتری هستند و این باتری ها به تدریج در حال جایگزین شدن به جای تکنولوژی های قدیمی تر، مانند انواع باتری های Nixx مثل نیکل-کادمیوم یا نیکاد (NiCd) و نیکل-متال هایدراید (NiMH) می باشند. باتری های لیتیومی یکی از انواع به سرعت رو به رشد بازار هستند که تقریبا هر شش ماه یکبار، ترکیبی از لیتیوم با یک فلز یا غیر فلز دیگر که خصوصیات جدیدی را ارائه می کند، به بازار معرفی می نمایند.
سوالی که در مورد این باتری ها و هر نوع دیگری از باتری وجود دارد، این است که عمر این باتری ها چگونه است، و نحوه مراقبت از آنها (Battery Care) باید چگونه باشد تا بیشترین طول عمر آنها حاصل شود.
نکاتی در مورد باتری های لیتیومی
باتری های لیتیومی بصورت معمول عمری برابر 300 تا 500 بار شارژ و دشارژ دارند که بسته به کیفیت ساخت باتری متغیر است. این باتری ها تخلیه نسبی و شارژ مجدد را به جای تخلیه کامل می پسندند، به همین خاطر از تخلیه کامل آنها در هر بار استفاده باید خودداری کرد، و به جای آن باید باتری را مرتبا شارژ کرد و از باتری های با ظرفیت بالاتر استفاده کرد. این باتری ها اثر حافظه ندارند.
البته اگرچه این باتری ها اثر حافظه ندارند، باتری هایی که گیج (نشان دهنده مقدار الکترونیکی) دارند، دچار اثری به نام حافظه دیجیتال (digital memory effect) هستند. با وجود اینکه این باتری ها خودشان اثر حافظه ای ندارند، در صورتیکه بصورت مداوم نیمه تخلیه شوند، مدارات الکترونیکی کنترل کننده ظرفیت نمی توانند کالیبراسیون لازم را انجام دهند، و بنابراین به مرور زمان دقت خود را از دست می دهند. به همین خاطر باید در 30 بار شارژ و دشارژ یکبار باتری را کاملا خالی کرد تا این مدارات بتوانند خود را کالیبره کنند.
یک نکته مهم دیگر در مورد باتری های لیتیوم یون که اغلب فراموش می شود، پیر شدن و سالخورده شدن این باتری ها به مرور زمان است. یک باتری لیتیوم یون، معمولا از زمان ساخت عمری در حدود 2 الی 3 سال دارد که پس از آن کاهش ظرفیت باتری، با افزایش مقاومت داخلی آن به خاطر اکسیده شدن الکترودها خودش را نشان می دهد. این پیر شدن و افزایش مقاومت داخلی به مرور زمان به جایی می رسد که باتری نهایتا نمی تواند انرژی خود را تخلیه کند، حتی اگر مقدار زیادی انرژی در آن ذخیره شده باشد. از همین رو باتری های سالخورده را در کاربردهایی که جریان کمی دارند می توان استفاده کرد، ولی برای کاربردهایی که جریان دهی زیادی لازم دارند، دیگر قابل استفاده نیستند. این اثر سالخوردگی مخصوصا در باتری های لیتیوم یون بر پایه کوبالت، که نوع متداول در لپ تاپ ها، دوربین های دیجیتال عکاسی و گوشی های موبایل است، بسیار متداول است.
پارامترهایی که روی سالخوردگی باتری اثر قابل توجهی دارند، دمای نگهداری باتری و مقدار شارژ بودن آن است. شکل زیر افت ظرفیت تحت تاثیر دو پارامتر درجه حرارت محیط و مقدار شارژ باتری نشان می دهد:
همانگونه که در جدول بالا دیده می شود، باتری های با شارژ بالاتر در دمای محیط بالاتر به سرعت ظرفیت خود را از دست می دهند. این بدترین حالت ممکن است، که معمولا در مورد لپ تاپ ها، مخصوصا هنگامی که لپ تاپ به تغذیه متصل است این حالت اتفاق می افتد. در این حالت باتری به علت متصل بودن به تغذیه کاملا شارژ است، و به خاطر دمای تولید شده توسط سی پی یو و سایر قطعات الکترونیکی لپ تاپ در بالاترین دما هم قرار دارد. به همین خاطر اگر لپ تاپ مداوم به تغذیه متصل باشد، معمولا باتری آن بیش از 12 تا 18 ماه دوام نخواهد داشت.
نکته مهمی که در اینجا باید ذکر شود این است که باتری دستگاه بصورت یک مرتبه از کار نخواهد افتاد، بلکه خرابی آن بصورت کاهش ظرفیتی که باتری می تواند ارائه کند، دیده می شود و زمان کار دستگاه با باتری آن کاهش می یابد.
هیچ روشی برای احیا و بازسازی باتری های لیتیوم یون فرسوده وجود ندارد. با گرم کردن باتری موقتا بازدهی آن بیشتر می شود، ولی پس از خنک شدن باتری، وضعیت به حالت قبلی بر می گردد. برای نگهداری طولانی باید باتری های لیتیوم یون را با 40 درصد شارژ و در دمای پایین نگهداری کرد، و بدترین شرایط نگهداری این باتری ها، با شارژ کامل و در دمای زیاد (مانند دمای اتاق) است.
باید توجه داشت که بعضی از باتری های لیتیوم یون اگر بیش از حد تخلیه (دشارژ) شوند به کل از کار می افتند. اگر شارژ هر سلول باتری زیر 2.5 ولت برسد، مدار ایمنی باتری آنرا به کل قطع می کند و باتری معیوب و کاملا خراب نشان داده می شود، از همین رو شارژ با شارژر دستگاه دیگر ممکن نخواهد بود. بعضی از شارژر/آنالایزرهای باتری، مانند Cadex در این حالت، از قابلیتی به نام boost استفاده می کنند که مدار حفاظتی داخل باتری را مجددا فعال می کند و اجازه شارژ مجدد باتری را می دهد. البته باید توجه داشت که اگر ولتاژ هر سل زیر 1.5 ولت رسیده باشد و باتری چند ماه در این حالت مانده باشد، به خاطر ملاحظات ایمنی (مانند امکان انفجار یا آتش گرفتن باتری) باید کلا از شارژ مجددا آن خودداری کرد. برای جلوگیری از این حالت هیچگاه نباید باتری را کاملا خالی انبار کرد، بلکه باید آنرا با شارژ 40 درصد انبار کرد، در فواصل انبار بودن هر چند ماه یکبار باتری را مجددا تا 40 درصد شارژ کرد، و سپس قبل از استفاده مجدد، آنرا کاملا شارژ کرد.
نکته مهم: اکنون باید کاملا مشخص شده باشد که باتری لیتیوم را نباید در شرایط عادی کاملا خالی و کاملا پر کرد. این کار فقط برای باتری های نیکلی، مانند نیکل کادمیوم و نیکل متال هایدراید صحیح است، چون باتری های نیکلی اثر حافظه ای دارند، که اگر باتری بصورت مداوم، کمتر از مقدار واقعی آن شارژ شود، اثر حافظه باعث می شود که باتری بیشتر از آن نتواند شارژ شود. عکس این حالت در هنگام دشارژ هم صادق است، و اگر باتری نیکلی بصورت مداوم فقط درصدی دشارژ شود، این اثر حافظه ای در آن باقی می ماند، و دیگر بیش از آن تخلیه نمی شود. بنابراین باتری های نیکلی را باید تا تخلیه کامل استفاده کرد و بعد کاملا شارژ کرد. اما اگر این روش در مورد باتری های لیتیومی انجام شود، به معنی از بین بردن باتری لیتیومی خواهد بود، چون همانگونه که تاکید شد، باتری های لیتیومی تخلیه نسبی و شارژ مکرر را می طلبند.
رهنمود های عملی
- از تخلیه کامل باتری های لیتیوم یون خودداری کنید، زیرا اینکار باعث زودتر فرسوده شدن باتری می شود. برای باتری های لیتیوم-یون تخلیه جزئی و شارژ مجدد مکرر بسیار بهتر از تخلیه کامل (Full Discharge) باتری است. شارژ کردن مجدد باتری نیمه خالی لیتیوم یون هیچ مشکلی ایجاد نمی کند زیرا این نوع از باتری ها اثر حافظه ندارند. (اثر حافظه در باتری های مبتنی بر نیکل، مانند نیکل کادمیوم (NiCd) و نیکل متال هایدراید (NiMH) وجود دارد.) عمر کوتاه باتری ها در لپ تاپ ها، بیشتر به خاطر اثر حرارت بالا است، تا الگوی شارژ/تخلیه آنها.
- باتری هایی که نشان دهنده مقدار ظرفیت دارند (مانند باتری های لپ تاپ، یا باتری های دوربین ها) باید برای کالیبراسیون، در هر 30 بار شارژ یکبار بصورت عمدی کاملا تخلیه شوند. کار کردن دستگاه با باتری تا زمانی که کاملا تخلیه شود برای این کار کفایت می کند. اگر این الگو رعایت نشود، نشان دهند ظرفیت با مرور زمان دقت خود را از دست می دهد، طوری که ممکن است در حالیکه باتری هنوز توان دارد، آنرا خالی اعلام کند.
- باتری های Li-ion (لیتیوم یون) را باید خنک نگاه داشت. یکی از بدترین کارهایی که در مورد این باتری می توان انجام داد، نگهداشتن آن در یک ماشین در بسته در یک روز گرم است. برای نگهداری طولانی مدت این باتری ها باید باتری را تا 40 درصد ظرفیت آن شارژ کرد و سپس در یک جای خشک و خنک نگهداری کرد.
- باید تا حد امکان هنگامی که لپ تاپ از برق شهر استفاده می کند، باتری را از آن خارج کرد و بیرون نگاه داشت. البته بعضی از سازندگان لپ تاپ نگرانی هایی در مورد اینکار، به خاطر امکان جمع شدن رطوبت و گرد و خاک در محل اتصال باتری دارند.
- از خریدن باتری های لیتیوم یون برای استفاده در بعدها جلوگیری کنید. هنگام خرید باتری به تاریخ ساخت آن نگاه کنید و از خریدن باتری های قدیمی، حتی اگر به قیمت ارزانتر فروخته می شوند، خودداری کنید.
- در صورتیکه باتری لیتیوم یون یدکی دارید، یکی از آنها را کاملا استفاده کنید و دیگری را در یک جای خنک، مانند یخچال نگهداری کنید. (یعنی از مصرف یکی در میان آنها خودداری کنید.) هرگز باتری را منجمد نکنید، و آنرا در بخش خنک دستگاه، نه در فریزر آن قرار دهید. برای نگهداری طولانی مدت باتری آنرا 40 درصد شارژ کنید.